កម្លាំងហិង្សាមានតែបណ្តុះកម្លាំងហិង្សានោះកាន់តែខ្លាំងថែមទៀត ដោយចៀសមិនរួច។ ជោគជ័យនៃកម្លាំងគឺអាស្រ័យខ្លាំងបំផុតលើទំនាក់ទំនងអំនាច។ — ម៉េក វែប៊ើរ (Max Weber)
យោលតាមលោក វែប៊ើរ «‘‘អំនាច’’ គឺជាការប្រហាក់ប្រហែល (Probability) ដែលអ្នកធ្វើអំពើមួយរូបនៅក្នុងទំនាក់ទំនងសង្គម នឹងឋិតនៅក្នុងទីតាំងមួយ (ឬឋានៈ) ក្នុងការធ្វើតាមឆន្ទៈរបស់ខ្លួនទោះបីមានការជំទាស់ក៏ដោយ ដោយមិនគិតពីមូលដ្ឋានដែលការប្រហាក់ប្រហែលនោះហុចផលចេញមកដូចម្តេច។» ឱយងាយយល់ជាងនេះគឺថា នៅពេលយើងប្រើប្រាស់អំនាចទៅលើនរណាម្នាក់ គឺយើងបញ្ជាគេឱយធ្វើតាមបំណងរបស់យើង ទោះគេយល់ព្រមឬក៏អត់ក្តី (ទោះប្រ៉ូប៉ាប៊ីលីតេចេញលទ្ធផលដូចម្តេច)។ ដោយសារតែអំនាចដែលបង្កប់ក្នុងអន្តរកម្មនេះ ត្រូវចាំមើលថា តើអ្នកដទៃធ្វើតាមឬអត់ ដូច្នេះវាមិនមានជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកបញ្ជាឬអ្នកធ្វើតាមឡើយ តែវាឋិតនៅក្នុងទំនាក់ទំនង នៅចន្លោះភាគីទាំងពីរ។ គេអាចបានត្រឹមតែប្រើប្រាស់អំនាចប៉ុណ្ណោះ (exercise or exert power) មិនមែនយកអំនាចជាកម្មសិទ្ធិឡើយ។ អំនាចឱយផលឬមានប្រសិទ្ធភាព មានន័យថា អ្នកដែលត្រូវគេត្រួតត្រាអាកប្បកិរិយា ព្រមធ្វើតាមបំណងអ្នកត្រួតត្រា។ ភាសាសាមញ្ញគេនិយមហៅថា «អ្ឋកមានអំនាច» គឺគេសំដៅដល់អ្នកដែលមានអ្នកស្របតាម ធ្វើតាម គោរព សហការ ចូលរួម គាំទ្រ ពុំមែនខ្លាំងអាចធ្វើតែឯងដូចយើងគិតឡើយ។ បើមានការតវ៉ាជំទាស់ មានន័យថា គ្មានអំនាច គេមិនអនុវត្តតាម គេលែងចំណុះ លែងគោរព លែងខ្លាច។
លោក មីហ្សេល ហ្វ៊ូកូល (Michel Foucault) ទស្សនវិទូបារាំង ស.វ.ទី២០ ប្រកបដោយឥទ្ធិពល ដែលបានកែប្រែនិងពង្រីកការយល់ដឹងរបស់យើងអំពី «អំនាច» ក៏បានឱយន័យថ្មីមួយបែបទៀត តែក៏មិនខុសដាច់ស្រលះពីលោក វែប៊ើរ ប៉ុន្មានដែរ គឺថា «ការប្រើប្រាស់អំនាចគឺជាការដឹកនាំបញ្ជាអាកប្បកិរិយាទាំងឡាយ (a conduct [leading] of conducts) និងរៀបចំគ្រប់គ្រងភាពដែលអាចរួច [នៃអាកប្បកិរិយាទាំងឡាយនោះ]។» មានភាពស៊ីគ្នាណាស់រវាងនិយមន័យរបស់លោក វែប៊ើរ និង ហ្វ៊ូកូល គឺពួកគេទាំងពីរសុទ្ធតែផ្តោតលើប្រ៉ូប៉ាប៊ីលីតេឬភាពទៅរួចដែលភាគីដែលត្រូវគេដឹកនាំ យល់ស្របឬបដិសេធ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលដាច់ដោយឡែក គឺលោក ហ្វ៊ូកូល អះអាងថា អំនាចមិនដែលចេញពីខាងលើទៅក្រោមឡើយ វាតែងមកពីខាងក្រោម [បញ្ជាទើបចេញពីលើទៅក្រោម]។ អំនាចមិនអាចផ្ទេរបាន មិនមែនទទួលបាន មិនអាចរឹបអូសបាន មិនមែនជាអ្វីដែលគេអាចកាន់ ហើយរអិលធ្លាក់ពីដៃនោះទេ។ អំនាចឋិតក្នុងសកម្មភាព មិនមែនស្ថិតនៅលើបុគ្គលមានអំនាចណាម្នាក់ឬរចនាសម្ពន្ធសង្គមនោះឡើយ (អ្វីដែលជះឥទ្ធិពលពីខាងក្រៅលើឥរិយាបថមនុស្ស)។
យើងសូមចែកឱយដាច់បន្តិចថា និយមន័យ «អំនាច» ទាំងរបស់លោក វែប៊ើរ និង ហ្វ៊ូកូល សុទ្ធតែមានន័យទួទៅទូលាយ ជាអំនាចសង្គម មិនសំដៅតែខាងនយោបាយទេ។ ដូចយើងដឹងទាំងអស់គ្នាស្រាប់ហើយ ទំនាក់ទំនងសង្គម ដូចជា ការបញ្ជា ការបង្គាប់ ការស្នើសុំ ការលួងលោម ការជះឥទ្ធិពល ការគ្រប់គ្រង ការបង្ខំ។ល។ មាននៅគ្រប់ទីកន្លែងនៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ឱយតែមនុស្សមានអន្តរកម្មនឹងគ្នា គឺមានអត្ថិភាពនៃអំនាច។ អ្នកមានអំនាចមិនមែនតែអ្នកនយោបាយឡើយ! គ្រួសារមានសិទ្ធិស្របច្បាប់ប្រើប្រាស់អំនាចលើសមាជិក ដើម្បីគ្រប់គ្រងរៀបចំអាកប្បកិរិយារបស់អ្នកក្រោមបន្ទុកទៅរកគោលដៅនៃជីវិតណាមួយ។ មនុស្សចាស់ មនុស្សឈឺ មនុស្សពិការ ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ពេទ្យ បញ្ញវន្ត។ល។ ពួកគេទាំងអស់នេះមានឋានៈសង្គមនានាដែលសមាជិកទទួលស្គាល់ ដោយពុំជាប់ទាក់ទងនឹងវណ្ណៈរបស់ពួកគេនៅក្នុងសង្គមឡើយ ទើបពេលមនុស្សទាំងឡាយណាដែលជាប់ដោយឋានៈទាំងនេះ មានអំនាចប្រើប្រាស់ អាចស្នើសុំ អាចបង្គាប់ អាចបញ្ជុះបញ្ជូលឱយអ្នកដទៃធ្វើតាមខ្លួនដោយងាយ គ្មានទាក់ទងនឹងតំណែងនយោបាយនិងមធ្យោបាយសេដ្ឋកិច្ចអ្វីឡើយ (Weber’s Status Groups)។
ទ្រឹស្តីរបស់លោក កាល់ ម៉ាក (Karl Marx) ដែលសង្កត់ធ្ងន់តែទៅលើសេដ្ឋកិច្ច ចែងថា អ្នកដែលគ្រប់គ្រងមធ្យោបាយផលិតកម្មឬមូលធនគឺជាអ្នកដែលមានអំនាច។ ឧ. អ្នករកស៊ីប្រើប្រាស់អំនាចសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនដូចជា ឱយថ្លៃឈ្នួលឬប្រាក់ខែ ទើបអាចបញ្ជាកូនចៅឱយធ្វើការឱយខ្លួនបាន។ អ្នកមានអំនាចសេដ្ឋកិច្ចនេះក៏អាចជះឥទ្ធិពលលើសពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ដោយអាចជ្រៀកជ្រែកឬបំពុលអ្នកមានអំនាចនយោបាយទៀតផង។ ពួកគេអាចយកធនធានសេដ្ឋកិច្ចទៅទិញតំណែង ដោយផ្លូវទុច្ចរិតដូចជាអំពើពុករលួយក្តី ឬដោយផ្លូវស្របច្បាប់ ដូចជាដាក់ពាក្យសុំចូលគណបក្សនយោបាយ បង្កើតគណបក្សបានយ៉ាងងាយ ឬក៏ជួយឧបត្ថម្ភគណបក្សនយោបាយមានស្រាប់ក៏បាន។ បក្សណាក៏ស្វាគមអ្នកមានដែរ ចំណែកអ្នកក្រវិញ គេត្រូវការតែសន្លឹកឆ្នោតពួកគេប៉ុណ្ណោះ! គេអាចប្រើលុយបង្វិលសារពត៌មានដែលមិនឯករាជ្យនានាឱយឃោសនានយោបាយឱយបក្សនោះ បក្សនោះក៏ងាយឈ្នះឆ្នោតដែរ។ បើលួចឆ្នោតបានទៀត គេរិតតែពុំបាច់ខ្វល់ច្រើនពីអ្នកក្រឬអ្នកប្រឆាំងទៅទៀត។ លោក ចូសេភ ស្ទីកខ្លីត្ស (Joseph E. Stiglitz) អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចជាតិអាមេរិកាំងម្នាក់ដែលទទួលបានរង្វាន់ណូបែលនៅឆ្នាំ២០០១ បានរិះគន់ប្រជាធិបតេយ្យនៅសហរដ្ឋអាមេរិចថា «ជារបស់មនុស្ស ១ភាគរយ ដោយមនុស្ស ១ភាគរយ និងដើម្បីមនុស្ស ១ភាគរយ» ដែលគឺជាចំណងជើងអត្ថបទដ៏ល្បីរបស់លោកចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តី «វេនីធី ហ្វ៊ែរ» (Vanity Fair) នៅឆ្នាំ២០១១ គឺថាប្រជាធិបតេយ្យបែបអាមេរិក សព្វថ្ងៃកំពុងបំរើប្រយោជន៍វរជនមានអំនាចមួយក្តាប់តូចដែលមានតែ ១ភាគរយប៉ុណ្ណោះនៃប្រជាជនទាំងមូល ឯប្រជាជន ៩៩ភាគរយទៀតរងគ្រោះពីវិសមភាពសេដ្ឋកិច្ចដែលក្រុមអ្នកនយោបាយ មិនថាជាបក្សណាទេ សុទ្ធតែធ្វើអ្វីពួកមូលធនធំៗទាំងនោះពុំបាន ហើយនៅជួយពួកគេទៀត។ នៅពេលអ្នកនយោបាយទោរទៅរកឈ្មួញធំៗ នោះរដ្ឋក្លាយជាឧបករណ៍រកលុយឱយពួកអ្នកមាន អ្នកនយោបាយនិងគណបក្សរបស់ពួកគេគ្រាន់តែកូនជ្រូកដែលពួកអ្នកមានញាត់លុយចិញ្ចឹម ដើម្បីធ្វើគោលនយោបាយឱយបំរើប្រយោជន៍ពួកគេប៉ុណ្ណោះ។ សម្តីព្រមានចុងក្រោយរបស់លោកចំពោះអ្នកមាន ១ភាគរយនោះគឺថា «ពួកថ្នាក់ខ្ពស់ ១ភាគរយ មានគេហដ្ឋានល្អបំផុត ការអប់រុំល្អបំផុត វេជ្ជបណ្ឌិតល្អបំផុត និងរបៀបរស់នៅល្អបំផុត ប៉ុន្តែមានរបស់មួយដែលលុយហាក់ដូចជាទិញមិនបានគឺ ការយល់ដឹងថា វាសនារបស់ពួកគេជាប់ស្អិតនឹងរបៀបដែលមនុស្ស ៩៩ភាគរយទៀតរស់នៅ» អ្នកតវ៉ានៅសហអាមេរិកអំពីបញ្ហាវិសមភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គមបានយកពាក្យស្លោកពីអត្ថបទរបស់លោកថា «ពួកយើងជាប្រជាជន ៩៩ភាគរយ» ពោលគឺជាប្រជាជន ៩៩ភាគរយដែលរងគ្រោះដោយសារត្រូវអ្នកមានប្លន់តាមរយៈការស្រូបយកចំណូលសេដ្ឋកិច្ចជាតិនិងបង់ពន្ធទាបនោះឯង។ លោក ហ្វ៊ូកូល បានឆ្លើយនឹងសំនួរតើសង្គមលោកខាងលិចសព្វថ្ងៃ ប្រជាធិបតេយ្យហើយឬនៅ ថា «បើសិនគេយល់ថាប្រជាធិបតេយ្យជាការកាន់អំនាចដ៏មានប្រសិទ្ធភាពដោយប្រជាជនទាំងមូល មិនត្រូវបានបែងចែកឬចាត់ថ្នាក់តាមឋានានុក្រមជាវណ្ណៈនានានោះ ច្បាស់ណាស់ថា ពួកយើងឋិតនៅឆ្ងាយណាស់ពីប្រជាធិបតេយ្យ។ វាមានតែជាក់ស្តែងខ្លាំងទៅទៀតថា ពួកយើងកំពុងរស់នៅក្រោមរបបផ្តាច់ការនៃវណ្ណៈ ឬអំនាចនៃវណ្ណៈ ដែលដាក់កំរិតខ្លួនឯងដោយអំពើហិង្សា សូម្បីតែនៅពេលដែលឧបករណ៍ហិង្សានោះត្រូវបានរៀបចំគ្រប់គ្រងដោយស្ថាប័ននិងឋិតក្រោមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយ។ ឋិតនៅក្នុងកំរិតនេះ មិនមានសំនួរអ្វីអំពីប្រជាធិបតេយ្យសំរាប់យើងនោះទេ។» នៅពេលវណ្ណៈអ្នកមានសោយរាជ្យ នោះគឺវណ្ណាធិបតេយ្យជាជាងប្រជាធិបតេយ្យ។ លោក ចូស៊េភ ស៊ូមភីថើរ (Joseph A. Schumpeter) សេដ្ឋកិច្ចវិទូអាមេរិកាំងដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់បានចាត់ទុករបបប្រជាធិបតេយ្យ ថាមិនមែនកាន់អំនាចដោយប្រជាជនទេ តែគឺដោយអ្នកនយោបាយ។ បើគ្មានការកំហិតអ្វីមួយទេ អ្នកនយោបាយនឹងត្រូវអ្នកមានទិញយកទៅប្រើ ហេតុនេះបើគ្មានបក្សដែលទ្រទ្រង់ដោយប្រជាជនទេ នោះក៏គ្មានបក្សបំរើនិងតំណាងប្រជាជនដែរ នាំឱយការបោះឆ្នោតឱយគណបក្សណាក៏គ្មានន័យ គឺថាយន្តការស្ថាប័ន ដូចជាការបោះឆ្នោត ការពឹងពាក់តំណាងរាស្ត្រ ការដាក់ញត្តិ ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិ ត្រូវបានបង្អាក់ដោយប្រព័ន្ធនយោបាយអំនាចប្រមូលផ្តុំផង និងជាពិសេសគឺដោយអ្នកមានអំនាចសេដ្ឋកិច្ចផង ទោះបីប្រព័ន្ធនយោបាយនោះមានការបែងចែកអំនាចដាច់ពីគ្នាហើយក៏ដោយ។ ដូច្នេះ ទើបគេត្រូវការយន្តការមិនចំណុះស្ថាប័ននយោបាយ ដូចជា បាតុកម្មអហិង្សា ដើម្បីចៀសវាងអន្តរាគមន៍និងឥទ្ធិពលពីអ្នកមានធំៗនិងអ្នកនយោបាយផ្តាច់ការឬប្រជាភិថុតិ។
មានអំនាចផ្សេងមួយទៀតដែលគេមិនសូវស្គាល់ឬចាប់អារម្ម នោះគឺអំនាចនិមិត្តរូប (Symbolic Power) គឺជា «អំនាចក្នុងការបង្កើតរូបភាពពិភពលោក» ទាក់ទងនឹងសមត្ថភាពក្នុងការបង្កើត «របៀបមើលស្របច្បាប់ទៅកាន់ពិភពសង្គមនិងការបែងចែករបស់វា» នេះបើយោលតាមលោក ប៊្យែរ ប៊ួរយូ (Pierre Bourdieu) សង្គមវិទូបារាំងដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់ដែលសិក្សាពីទំរង់នៃអំនាចប្រភេទនេះ។ អំនាចនិមិត្តរូបមិនឋិតក្នុងពាក្យ រូបសញ្ញាឬនិមិត្តរូបនោះទេ តែស្ថិតក្នុងជំនឿលើភាពស្របច្បាប់ (ទទួលស្គាល់) នៃពាក្យឬសញ្ញានិងជំនឿរបស់អ្នកដែលប្រើអំនាចនោះ ហើយជំនឿឬគំនិតនោះមិនសំរាប់តែបុគ្គលម្នាក់ទេ តែគឺចងភ្ជាប់ទៅនឹងរចនាសម្ពន្ធសង្គមទាំងមូលតែម្តង។ ប្រព័ន្ធនិមិត្តសញ្ញា (សិល្បៈ សាសនា វិទ្យាសាស្ត្រ វប្បធម៌ ភាសា) ប្រើអំនាចនិមិត្តរូបតែតាមរយៈការចូលរួមពីបុគ្គលដែលមិនចង់ដឹងខ្លួនថាចំណុះនឹងអំនាចនោះ ឬមិនចង់ដឹងសូម្បីតែបុគ្គលនោះខ្លួនឯងប្រើវាប៉ុណ្ណោះ។ ការប្រើអំនាចទាំងអស់ មិនថាអំនាចសង្គម សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ តែងត្រូវការភាពស្របច្បាប់និងភាពសមហេតុផលដើម្បីបង្កើតការកត់សម្គាល់ខុសអំពីលក្ខណៈបំពានដោយអំនាចរបស់វា។ ដោយសារពិរោះស្តាប់ មានន័យល្អ ក្លាយជារបបដែលគេទទួលស្គាល់និងអនុវត្តស្ទើរពាសពេញពិភពលោក ពាក្យ «ប្រជាធិបតេយ្យ» ក៏ក្លាយជាភាសាល្បែងដែលតែងត្រូវអ្នកនយោបាយប្រើលេងដើម្បីបង្ហាញពីបំណងបំរើរាស្ត្ររបស់ខ្លួន ទោះធាតុពិតគឺដើម្បីបង្កើតរូបភាពល្អធ្វើឱយប្រជាជនកត់សម្គាល់ខុសថាខ្លួនពិតជាអ្នកប្រជាធិបតេយ្យមែន សូម្បីបក្សខ្លួនគ្មានរចនាសម្ពន្ធប្រជាធិបតេយ្យត្រឹមត្រូវ សមាជិកគ្មានអំនាចសំរេចចិត្ត មេបក្សអាចធ្វើអ្វីដោយគ្មានការពិភាក្សាជាមួយសមាជិកក៏ដោយ។ ពាក្យ «ស្របច្បាប់» ក៏ដូច្នោះដែរ ជនផ្តាច់ការចូលចិត្តប្រើពាក្យនេះ ដើម្បីបំភាន់បង្កើតរូបភាពក្លាយក្លែងថាខ្លួនគោរពច្បាប់ ធ្វើត្រូវនឹងច្បាប់ ប្រទេសមាននីតិរដ្ឋ ដែលក្នុងជំនឿឬគំនិតប្រជាជនមានន័យដូច្នោះមែន តែមែនទែនវិញ ពួកគេកំពុងបំពានច្បាប់ ដូចជាលួចឆ្នោត ធ្វើរដ្ឋប្រហារ រំលោភបំពានអំនាចតុលាការ ក៏ពួកគេនៅតែស្រដីថាខ្លួនស្របច្បាប់ដែរ។ (ភាសាតែងជាប់នឹងអំនាច ទ្រឹស្តីរបស់ហ្វ៊ូកូល។) ឈ្មួញធំៗវិញក៏ត្រូវការបង្កើតពិភពក្លែងក្លាយដែរ គឺដើម្បីបង្ហាញរូបភាពបិតបាំងភាពអាត្មានិយមរបស់គេ ដោយបង្កើតស្ថាប័នមិនរកកំរៃឬមូលនិធិសប្បុរស ឱយអ្នកផ្សេងយល់ច្រលំថាពួកគេគិតពីប្រយោជន៍រួម ទោះបីពួកគេធ្វើខ្លួនជាសប្បុរសជន ដើម្បីតែមានរូបភាពសាធារណៈល្អ នឹងអាចពង្រីកទំនាក់ទំនងនិងមុខរបររបស់គេ ឬលាងលុយកខ្វក់តែក៏ដោយ។ នៅក្នុងប្រព័ន្ធនិមិត្តរូបវិញ អង្គរក្លាយជានិមិត្តរូបអត្តសញ្ញាណជាតិ អ្នកដែលតាំងឬចូលចិត្តប្រើរូបភាពនេះប្រើដើម្បីបង្ហាញពីស្មារតីស្នេហាជាតិ ស្រឡាញ់វប្បធម៌ កេរតិតំណែលដូនតាជាដើម សូម្បីតែសេចក្តីស្រឡាញ់របស់ពួកគេមិនត្រូវបានកត់សម្គាល់ថាជាសេចក្តីស្រឡាញ់មែនក៏ដោយ។ ឧ. ពួកគេស្រឡាញ់អង្គរ តែមិនចំណាយពេលសិក្សាពីអង្គរ សូម្បីតែសូរ្យវម៌ទី២ ជាស្ថាបនិកក៏ពុំបានដឹងដែរ ឯរដ្ឋាភិបាលវិញហ៊ានដាក់ប្រាសាទអង្គរក្រោមវិនិយោគបរទេសហើយ មិនទៅផ្តន្ទាទោសអ្នកដាក់អំពូលភ្លើងនៅលើប្រាសាទ បែរជាទៅចាប់ខ្លួនអ្នកជួយប្រាប់អំពីផលប៉ះពាល់នៃអំពូលនោះទៅវិញ។ ក្រណាត់ធម្មតាសោះដោយគ្រាន់តែយកមកធ្វើជាទង់ជាតិ ក៏មានអំនាចនិមិត្តរូបយ៉ាងចម្លែកត្រួតត្រាឥរិយាបថជនជាតិទាំងមូលបាន ស្តែងចេញតាមរយៈការតាំងទង់ជាតិ ការគោរពទង់ជាតិ ការច្រៀងបទគោរពទង់ជាតិ។ល។ អ្នកហ៊ានជាន់ទង់ជាតិនឹងត្រូវសង្គមឬសមាជិកនៃប្រជាជាតិនោះស្តីបន្ទោស ចាត់ទុកថាបំពានប្រមាថជាតិ នឹងហាមឃាត់មិនខាន។ អ្នកដែលប្រើនិងឋិតក្រោមអំនាចនៃនិមិត្តរូប សញ្ញា ភាសា សកម្មភាពជានិមិត្តរូបទាំងនោះ ពុំចង់ដឹងថាខ្លួនចំណុះនឹងអំនាចនោះ ឬប្រើប្រាស់វាដើម្បីបង្កើតពិភពសង្គមឬការសម្គាល់ខុសណាមួយឡើយ។ ប្រសិទ្ធភាពដ៏ពិសេសដែលមិនអាចមើលស្រាលបាននៃអំនាចនិមិត្តរូបនោះគឺវាធ្វើឱយរបស់គ្មានតម្លៃ មានតម្លៃ គ្មានអំនាចមកជាមានអំនាច។ ដូច្នេះ ការប្រើអំនាចនិមិត្តរូបអាចជះឥទ្ធិពលលើឥរិយាបថមនុស្សបាន ដោយគ្រាន់តែបង្កើតជានិមិត្តរូបឬសកម្មភាពដើម្បីបង្ហាញនិមិត្តរូបតំណាងយុទ្ធនាការឬគំនិត គោលជំហរជំទាស់ណាមួយ គេអាចទាមទារឱយមានការចាប់អារម្មនិងជំរុញឱយមានការផ្លាស់ប្តូរបាន។ ឧ. បាតុកម្មអហិង្សាអាចយកនិមិត្តសញ្ញា «ពស់លេបកន្ទុយខ្លួនឯង» ទៅជំទាស់នឹងរបបផ្តាច់ការ តំណាងការជិះជាន់និងអប្រសិទ្ធភាពនៃការបង្ក្រាប។ គេអាចយកផ្លាកបិតសម្តែងមតិ, គូររូប សរសេរអក្សរលើផ្លូវឬលើជញ្ជាំង។ល។ គ្រាន់តែឃើញផ្លាកឬបិតផ្លាកនេះលើខ្លួនឬលើវត្ថុសម្ភារៈអ្វីមួយភ្លាម គេអាចយល់បានមួយរំពេចថា គេចូលរួមបាតុកម្មដែរ ពោលគឺបញ្ជូនសារតាមរយៈនិមិត្តសញ្ញា ប្រើប្រាស់អំនាចនិមិត្តរូបដែលគេមិនអាចគន់ឃើញភ្នែកទទេបាន ធ្វើជាអាវុធនិមិត្តរូប។
ទោះយ៉ាងណា យើងពុំមែនប្រកែកថា អ្នកនយោបាយ អ្នកមានទ្រព្យ គ្មានអំនាចប្រើប្រាស់ឡើយ តែអំនាចនីមួយៗ អំនាចនយោបាយ អំនាចសេដ្ឋកិច្ច អំនាចសង្គម និងអំនាចនិមិត្តរូប មានដែនស្វ័យភាពរបស់ខ្លួន ដែលយើងពុំអាចអះអាងថា អំនាចណាមួយលុបលើផ្តាច់មុខបានឡើយ ហើយចួនកាលមាននៅលាយឡំគ្នាតែម្តង។ គំនិតដែលចូលចិត្តនិយមពន្យល់សកម្មភាពឬព្រឹត្តិការណ៍អ្វីមួយ ដោយមើលឃើញតែកត្តាតែមួយផ្តាច់មុខឬសំរួលពហុកត្តាមកតែមួយកត្តា (Mono-causal theory or reductionism) គឺមិនយល់ពីភាពឯករាជ្យនៃអំនាចនីមួយៗទាំងនេះ ដោយគិតតែមួយជ្រុង។ ឧ. អ្នកនយោបាយមានអំនាចធ្វើអ្វីក៏បាន មានលុយធ្វើអ្វីក៏បាន គឺត្រូវតែមួយផ្នែក ឬត្រូវតាមករណីប៉ុណ្ណោះ ព្រោះគ្មានលក្ខណៈទួទៅ មិនអាចយកជាទ្រឹស្តីសាកលឡើយ។ បើយកសេចក្តីពន្យល់បែបនេះទៅអនុវត្តក្នុងករណីឋានៈសង្គមឬអំនាចនិមិត្តរូបនឹងខុសទាំងស្រុងតែម្តង។
តាមរយៈទ្រឹស្តីរបស់អ្នកប្រាជ្ញទាំងពីររូបនេះ បានផ្តល់មេរៀនវិភាគដល់យើងថា អ្នកមានអំនាចមិនអាចប្រើប្រាស់អំនាចលើអ្នកដែលគ្មានអំនាចនោះឡើយ បើអ្នកគ្មានអំនាចនោះរួមគ្នាជំទាស់ មិនទទួលស្គាល់ មិនគោរពតាមការប្រើប្រាស់អំនាចរបស់អ្នកមានអំនាចនោះ។ ដោយសារអំនាចផ្អែកលើអ្នកខាងក្រោមខ្លាំងពេគ អ្នកដែលកំណត់អំនាចរបស់អ្នកមានអំនាចគឺអ្នកនៅខាងក្រោម ដែលគេនិយមហៅថា «អ្នកគ្មានអំនាច» នោះ តែតាមពិត ពួកគេគ្មានអំនាចតែក្នុងភាសាហៅប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេមិនត្រឹមតែមានអំនាចទេ ថែមទាំងមានអំនាចខ្លាំងជាងអ្នកមានអំនាចទៅទៀត ហើយហេតុដែលពួកគេមិនដឹង ព្រោះអ្នកមានអំនាចលាងខួរក្បាលពួកគេ បន្ស៊ាំពួកគេឱយជឿមនោគមន៍ថា មេដឹកនាំតែងតែខ្លាំង ប្រជាជនតែងតែខ្សោយ។ ចាំសម្តីរបស់លោក ហ្វ៊ូកូល «អំនាចមកពីខាងក្រោម!»។ ដោយសារឋានានុក្រមនៃអំនាចតែងតែមានរាងខាងលើស្រួចចុង ហើយខ្លួនធំ ចុះមកបាតក្រោមធំបំផុតដូច្នេះ (រាងពីរ៉ាមីដ) ការកាន់អំនាចដោយមនុស្សមួយក្រុមតូចគឺជាប្រការចៀសពុំរួច (Robert Michels calls ‘The Iron Law of Oligarchy’)។ ប៉ុន្តែ បើពុំអាចចៀសរួច យើងមិនចាំបាច់ចៀសទេ គ្រាន់តែសំរួលមិនឱយរាំងខ្ទះដំណើរការដឹកនាំ កុំធ្លាក់ផ្លូវទៅគឺបានហើយ ពោលគឺ គេអាចអនុវត្តប្រព័ន្ធនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យឱយបានត្រឹមត្រូវ កំហិតអំនាចរដ្ឋាភិបាលដោយបង្កើតច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ រាស្ត្រអាចប្តូរក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋដ៏ស្រួចនោះ និងមានការបើកចំហ ប្រជាជនអាចចូលរួមគ្រប់ស្រទាប់នៃឋានានុក្រមនោះបាន ឯរបបផ្តាច់ការវិញគឺបិតជិតគ្មានការផ្លាស់ប្តូរក្បាលដឹកនាំនិងលំនឹងរវាងស្ថាប័នកំពូលទាំងបីនោះឡើយ គឺនីតិបញ្ញត្តិ (ធ្វើច្បាប់) នីតិប្រតិបត្តិ (អនុវត្តច្បាប់) និងតុលាការ (កាត់ទោសអ្នកមិនអនុវត្តច្បាប់និងអនុវត្តមិនត្រឹមត្រូវ) នាំឱយអ្នកនយោបាយមិនខ្លាចប្រជាជន ជិះសេះលែងដៃ។
សេចក្តីពន្យល់អំពីបញ្ញតិ «អំនាច» និងទ្រឹស្តីរបស់លោក វែប៊ើរ និងលោក ហ្វ៊ូកូល វាសមគួរល្មមណាស់ទៅហើយ ដើម្បីឱយប្រជាជនមើលឃើញអំនាចខ្លួនឯង ប៉ុន្តែការពោលថា ប្រភពអំនាចរបស់ជនផ្តាច់ការគឺប្រជាជនវាមានន័យក្តោបរួមពេគ ធ្វើឱយមើលមិនឃើញថាប្រភពអំនាចនោះមានអ្វីខ្លះទៀត។ លោក ជីន សាប បានលើកឡើងពីប្រភពចាំបាច់ចំនួនប្រាំមួយនៃអំនាចនយោបាយរបស់ជនផ្តាច់ការ។ ជាទួទៅ ជនផ្តាច់ការត្រូវការមនុស្សក្រោមបង្គាប់ ត្បិតបើគ្មានពួកគេទេ ប្រភពអំនាចនយោបាយរបស់ជននោះ មិនអាចរក្សាគង់វង់ឡើយ។ ប្រភពទាំងនោះ តាមលោក ជីន សាប (២០១០, ទំ. ១៨-១៩) មានដូចជា៖
១. អំនាចស្របច្បាប់ ជំនឿដែលប្រជាពលរដ្ឋប្រកាន់ខ្ជាប់ថារបបដឹកនាំនោះស្របច្បាប់ ពួកគេមានកាតព្វកិច្ចគោរពតាម ហើយមិនពេញចិត្តនិងស្របតាមអ្នកណាដែលមិនយល់ដូចខ្លួន។
២. ធនធានមនុស្ស បរិមាណនិងគុណភាពរបស់បុគ្គលនិងក្រុមដែលគោរព គាំទ្រ សហការ ធ្វើជាជំនួយការរបស់អ្នកដឹកនាំ។
៣. ជំនាញនិងចំណេះ ដែលរបបមួយត្រូវការដើម្បីដាក់ផែនការសកម្មភាព ហើយនិងធនធានចំណេះដែលផ្គត់ផ្គង់ដោយបុគ្គលនិងក្រុមបច្ចេកទេសដែលសហការទាំងនោះ។
៤. កត្តាអរូបិយមួយចំនួន ដូចជាមនោគមវិជ្ជានិងចិត្តសាស្ត្រដែលប្រមូលនាំប្រជាជនឱយគោរពនិងជួយអ្នកកាន់អំនាច។
៥. ធនធានសម្ភារៈ ជាកំរិតដែលមេដឹកនាំត្រួតត្រានិងអាចរកបាននូវទ្រព្យសម្បតិ្ត ធនធានធម្មជាតិ ហិរញ្ញវត្ថុ ហើយនិងការព្រមចំណុះនៃប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច មធ្យោបាយទាក់ទងនិងដឹកជញ្ជូនទាំងឡាយ។
៦. ចុងក្រោយបង្អស់គឺ ទណ្ឌកម្ម សំដៅដល់ការដាក់ទោស អនុវត្តនិងគំរាមកំហែងប្រឆាំងនឹងការមិនគោរពតាម ការមិនសហការ ដើម្បីធានាការព្រមចំណុះនិងសហការឡើងវិញពីប្រជាជនដែលរបបនោះត្រូវការដើម្បីរស់ទៅមុខទៀតនិងអាចបន្តអនុវត្តគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនបាន។
លោក ជីន សាប អះអាងថា «ប្រភពអំនាចទាំងអស់នេះ, នៅតែអាស្រ័យលើការទទួលស្គាល់របបនោះ ការព្រមចំណុះ និងការគោរពពីប្រជាពលរដ្ឋទាំងមូល ហើយនិងផ្អែកលើការសហការឥតគណនាពីប្រជាជននិងស្ថាប័នទាំងឡាយនៃសង្គម។» ប្រការនេះហើយ បើនៅប្រជាជននៅតែបន្តចំណុះ សហការ គាំទ្រ ជនផ្តាច់ការនិងរបបដឹកនាំរបស់គេ នោះនឹងហុចជូនធនធានអំនាចទាំងនោះទៅឱយជនផ្តាច់ការដោយមិនដឹងខ្លួន។ ផ្ទុយទៅវិញ បើប្រជាជនដកយកប្រភពអំនាចទាំងនោះពីរបបដឹកនាំ ជនផ្តាច់ការនឹងរលំដួលទាំងជំហរ។ លោក ចន អូស្ទីន (John Austin) អ្នកប្រាជ្ញច្បាប់អង្លេសនៅស.វ.ទី១៩ បានពណ៌នាអំពីស្ថានភាពដែលរបបផ្តាច់ការប្រឈមមុខប្រជាជនដែលលែងពេញចិត្តគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលថា ប្រសិនបើប្រជាជនទាំងមូល ភាគច្រើនតាំងចិត្តម៉ឺងម៉ាត់ថាក្រាញស៊ូជំនះការលំបាកតទល់នឹងការបង្ក្រាប ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលហើយនោះ អានុភាពនៃរដ្ឋាភិបាល រួមមានអ្នកគាំទ្រ មិនអាចរក្សារដ្ឋាភិបាលដែលគេស្អប់បានឡើយ ទោះបីមានការជួយទំនុកបំរុងពីបរទេសក៏ដោយ។ ប្រជាជនដែលរឹងទទឹងមិនអាចត្រូវបានគេប្រើកម្លាំងបង្ខំឱយទៅគោរពនិងឋិតក្រោមអំនាចជាអចិន្តៃ្រយនោះឡើយ។
កត្តាបីយ៉ាង យោលតាមលោក ជីន សាប (២០១០, ទំ. ២១) ដែលកំណត់លទ្ធភាពរបស់ប្រជាជនក្នុងការដកហូតប្រភពអំនាចទាំងនោះបាន៖ ១. ចំណង់របស់ប្រជាជនសាមញ្ញទាំងអស់ក្នុងការដាក់សម្ពាធលើអំនាចរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ២. កម្លាំងនៃអង្គការនិងស្ថាប័នឯករាជ្យទាំងឡាយរបស់ប្រជាជនក្នុងការសហការគ្នាដកយកប្រភពអំនាចទាំងនោះ។ ៣. សមត្ថភាពរបស់ប្រជាជនទាំងមូលក្នុងការប្រកាន់យកការមិនប្រគល្ភការយល់ព្រមសហការ និងមិនព្រមផ្តល់ជំនួយការឱយរដ្ឋអំនាច។ លោក ក្រឹស្នាឡា ស្រិធរណី (Krishnala Shidharni) កូនសិស្សរបស់គន្ធី ពោលបញ្ជាក់ថា «ជនផ្តាច់ការមានអំនាចធ្វើទុក្ខបុកម្នេញតែនៅពេលយើងគ្មានកម្លាំងតទល់ប្រឆាំងតែប៉ុណ្ណោះ។» ចំណង់គឺជាគ្រឿងជំរុញ ឯកម្លាំងនិងសមត្ថភាពគឺជាបច្ចេកទេសក្នុងការបំពេញចំណង់នោះ។ កម្លាំងមិនប្រាកដថាត្រូវហិង្សាទេ ហើយហិង្សាក៏មិនប្រាកដថាខ្លាំងជាងអហិង្សាដែរ។
ជាសំយោគ អំនាចពិតប្រាកដគឺឋិតនៅលើការយល់ស្រប (Consent) ពុំមែនហិង្សាឡើយ។ បើអ្នកមានអំនាចកាន់តែប្រើហិង្សាលើប្រជាជន នោះប្រភពអំនាចរបស់ពួកគេនឹងកាន់តែបាត់បង់ ការមិនយល់ស្របពីប្រជាជននឹងរួមទៅជាកម្លាំងជះត្រលប់ប្រឆាំងនឹងពួកគេ។ ដោយសារប្រជាជនជាប្រភពអំនាចចំបងរបស់ជនផ្តាច់ការ ដូច្នេះជនផ្តាច់ការត្រូវការប្រជាជន មិនមែនប្រជាជនត្រូវការជនផ្តាច់ការនោះទេ។
អានបន្ថែម:
៙ជីន សាប (Gene Sharp). ២០១០. «ពីរបបផ្តាច់ការទៅប្រជាធិបតេយ្យ: គម្រោងគោលការណ៍សំរាប់ការទាមទារសេរីភាព» (From Dictatorship to Democracy: A Conceptual Framework for Liberation). បោះពុម្ពលើកទី៤. សហរដ្ឋអាមេរិច: វិទ្យាស្ថានអាល់បឺត អាញស្តាញ (The United State of America: The Albert Einstein Institute)។
៙អំពីស្នារដៃរបស់លោកម៉េក វែប៊ើរ (Max Weber) ដែលបានសិក្សានិងកំណត់និយមន័យដ៏លី្បល្បាញមានឥទ្ធិពលនិងអាចយកជាការបានអំពី «អំនាច» ‘Power’ is the probability that one actor within a social relationship will be in a position to carry out his own will despite resistance regardless of the basis on which this probability rests (p. 152). Cf. Weber, Max. 1947. The Theory of Social and Economic Organization. Translated by A. M. Henderson with an introduction by Talcott Parsons. Or p. 53-54 of Weber, Max. 1968. Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, A New and Complete Translation of Wirtschaft und Gesellschaft, Ed. by Guenther Roth and Claus Wittich, 3 vol.
៙មីហ្សេល ហ្វ៊ូកូល (Michel Foucault) ទស្សនវិទូនៃអំនាច បានសរសេរច្រើនណាស់អំពីទំនាក់ទំនងអំនាច, និងអំនាចដែលត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ក្នុងអង្គការសង្គមទំនើបជាច្រើនដូចជា សាលារៀន រោងចក្រ មន្ទីរពេទ្យ គុក។ល។ លោកបានឱយនិយមដែលសេចក្តីដើមជាភាសាអង្លេសដូច្នេះ ‘‘The exercise of power is a conduct of conducts and the management of possibilities.’’ (p. 138) នៅក្នុងសៀវភៅកម្រងអត្ថបទ Michel Foucault. 1994. The Essential Foucault: selections from the essential works of Foucault 1954-1984. Edited by Paul Rabinow and Nikolas Rose.
៙David Swartz. 1997. Culture and Power: Sociology of Pierre Bourdieu. Chicago & London: University of Chicago Press.
៙Schumpeter, Joseph A. (1942). Capitalism, socialism and democracy (2nd ed.). Floyd, Virginia: Impact Books.
៙Joseph E. Stiglitz. 2011. Of the 1%, by the 1%, for the 1%.Vanity Fair. Retrieved Oct 22, 2014. From http://www.vanityfair.com/society/features/2011/05/top-one-percent-201105
Like this:
ចូលចិត្ត កំពុងផ្ទុក...
